
“Mình chỉ là một vệ tinh, quan sát và ghi nhận những khoảnh khắc.” Duck Trần “mở bài” ấn tượng khi giới thiệu về bản thân. Cái khí chất ôn tồn, điềm đạm phần nào tiết lộ những tác phẩm ghi lại khoảnh khắc có chiều sâu về xã hội, văn hoá, con người,… đằng sau ống kính của người đàn ông này.
Read on in English
Chuyến du lịch dài ngày quanh nước Nhật năm 2016 đã thay đổi cuộc đời anh chàng nhân viên quảng cáo luôn bị “bao vây” bởi bốn bức tường văn phòng Duck Trần. Từ những ngày tăng ca dài đằng đẵng, khái niệm thời gian của anh thay đổi hoàn toàn thành những chuyến đi ý nghĩa, những miền đất mới, những trải nghiệm văn hoá khó quên với con người đất Việt.
“Sau chuyến ghé thăm Nhật Bản năm 2016, mình nghỉ công việc ở một agency quảng cáo, và quyết định đầu tư vào việc khai phá bản thân và xây dựng một đam mê mới,” Duck Trần tiếp.

“Ban đầu, mình chỉ vác máy lang thang Sài Gòn, cố “cảm” thành phố này nhiều hơn sau chuỗi ngày “mài mặt” trước màn hình máy tính.” Song khác với suy nghĩ ban đầu của anh, Sài Gòn không chỉ đẹp hào nhoáng, đẹp…”du lịch”, mà còn đẹp từ những điều bình dị nhất. “Người Sài Gòn có nét quyến rũ rất riêng,” anh phát hiện ra mình đặc biệt hứng thú với việc chụp lại những khoảnh khắc tình cờ, ngẫu hứng của cuộc sống người dân nơi đây. “Và thế là lần đầu tiên, mình biết đến cụm từ “street photography”, và cứ thế la cà khám phá mọi ngóc ngách của Sài Gòn.”
Và cái nghề nhiếp ảnh cứ thế “dụ” anh đi khắp muôn nơi. Dần dà, không thoả mãn với những khoảnh khắc “tình cờ” trong hành trình khám phá muôn miền đất mới, anh tiếp tục tìm hiểu “documentary photography” để thu lượm những câu chuyện cụ thể, sâu sắc hơn về các vấn đề xã hội, văn hoá, con người. “Bức ảnh đánh dấu thay đổi về phong cách chụp ảnh của mình là bức hình những sư thầy ở Forest Monastery, Myanmar đang chuẩn bị bữa ăn. Myanmar đẹp nổi tiếng về phong cảnh, nhưng mình lại đặc biệt quan tâm đến những khác biệt thú vị trong lối sống, phong tục, tập quán, ẩm thực của con người…”

Cũng như vậy chụp được một bức ảnh, sản xuất một chiếc video mang tính tài liệu về lễ hội nhảy lửa của dân tộc Pà Thẻn ở Quảng Bình, Hà Giang, Duck Trần đã bỏ ra mấy tháng trước đó để kết nối với các nhân vật và “nạp” kiến thức về văn hoá nơi đây.
Hay bộ hình “Dòng Chảy” về cuộc sống người Chăm ở một chung cư Sài Gòn của Duck Trần, anh coi đó như một công trình nhỏ cần trải qua đủ các bước: tìm hiểu thông tin, khảo sát địa điểm, kết nối với nhân vật (như tổ trưởng, chú bảo vệ,…), lên “bản vẽ” nháp đầu tiên, sau đó thay đổi, chỉnh sửa “dàn bài” dựa theo hoàn cảnh thực tế. “Bước cuối cùng là biên tập, tức là từ rất nhiều những bức ảnh đã chụp, mình lựa chọn, chỉnh sửa và sắp xếp lại thứ tự để có thể kể một câu chuyện hoàn chỉnh bằng hình ảnh.”

“Mệt thì có mệt,” Duck Trần khẳng định nghề nào cũng có “cái khổ” của nó. “Nhưng cuộc sống của mình có ý nghĩa và nhiều màu sắc hơn. Trước đây mình nghĩ phải chụp cái gì đẹp theo định nghĩa của người khác, bây giờ mình muốn tự định nghĩa cái mình cho là đẹp, thậm chí khi nó không đẹp cũng có giá trị khi được kể.” Chàng trai lọt Top 8 của cuộc thi “Ảnh kể chuyện” của Tinhte & Oppo tổ chức năm 2019 định nghĩa sức mạnh của chụp ảnh. Từ một người hướng nội, nhiếp ảnh là cầu nối gắn kết anh với mọi thứ xung quanh, là cái cớ để anh tìm hiểu nhiều điều, tiếp xúc với nhiều người và lan toả những câu chuyện ý nghĩa đến những cá nhân khác.
Chụp ảnh, từ đam mê đã biến thành công việc chính của Duck Trần. Đầu năm 2018, anh cùng một người bạn lập nên Wanderful Dreamers, một “đòn bẩy” để anh xác định rõ ràng hơn mục đích chụp ảnh của mình. Dù đa phần hướng tới phong cách chụp du lịch và tài liệu, Duck Trần vẫn quyết định thành lập một studio nhỏ để thử nghiệm thêm những mảng khác của nhiếp ảnh như chụp concept hay chụp sản phẩm.

#1 Làm hết sức, chơi hết mình, Ninh Thuận
Hình ảnh đầu tiên Duck Trần đã chọn được chụp khi anh đang nghiên cứu một dự án khác về Lễ hội Kate ở Ninh Thuận. Tỉnh nằm giữa Phan Thiết và Nha Trang, có số lượng người Chăm nhiều nhất. Lễ hội Kate là một phần của di sản văn hóa. Lễ hội kéo dài một tháng bao gồm các đám rước, nghi lễ, lễ vật và có tầm quan trọng tương tự như một lễ hội năm mới.

Trên đường thực hiện dự án tìm hiểu về lễ hội Kate của người Chăm ở Ninh Thuận, Duck Trần đi ngang qua một cánh đồng, tình cờ vào đúng thời điểm thu hoạch lúa của người dân tộc Ra Glai, thuộc xã Phước Hà, Ninh Thuận. Điều khiến anh cảm thấy hứng thú để dừng lại là bức tranh đối lập đầy tự nhiên giữa hình ảnh người lớn cặm cụi chuyên tâm làm việc, còn đám trẻ hồn nhiên lại vừa làm, vừa thích thú với những trò chơi tự nghĩ ra, làm cho công việc mệt nhọc dưới cái nắng nóng cực độ của một buổi trưa Ninh Thuận phần nào trở nên vui vẻ và hạnh phúc hơn.
“Để đợi khoảnh khắc khi chú bé trồng cây chuối thành công trên đống rơm, mình đã phải “trả giá” bằng việc hụt nguyên một cẳng chân dưới bùn!” Duck Trần “kể khổ”.
#2 Đám cưới ở Châu Đốc
Bức hình thứ hai thuộc bộ hình về cuộc sống người Chăm ở Châu Đốc, An Giang của Duck Trần. “Bộ hình này cũng giúp mình lọt vào trong vòng trong của cuộc thi ảnh “Kể chuyện” do Tinhte và Oppo tổ chức,” anh tự hào kể lại.
Nói về câu chuyện của riêng tấm hình này, đó là lần đầu tiên anh được mở mang tầm mắt về cuộc sống người Chăm. Tình cờ lúc đi lang thang trong làng, anh được một gia đình người Chăm đang tổ chức đám cưới mời vào chơi. “Hôm đó là ngày “con gái”, trong chuỗi hai ngày một đêm – thời gian diễn ra một lễ cưới của người Chăm. Tức là ngày chị em con gái, phụ nữ, tập trung ăn uống, vui chơi ở nhà cô dâu.

Mình bắt gặp khoảnh khắc này khi trong đôi mắt và nét mặt của cô dâu có nhiều suy tư, ngay trong lúc lễ diễn ra rất vui vẻ. Mình nghĩ, bên trong nội tâm cô dâu lúc này đang miên man những âu lo về tương lai, xen lẫn với niềm vui của ngày trọng đại…”
Và anh đã bắt trọn khoảnh khắc cô dâu mang trang phục truyền thống lộng lẫy của người Chăm qua vai hai người con gái khác đội khăn đen, ngụ ý tạo sự tương phản giữa niềm vui buồn đan xen khó tả của người phụ nữ trước khi “sang trang”.
#3 Cặp đôi ở Thủ Thiêm
Chu du khắp mọi nẻo Tổ Quốc, Duck Trần thi thoảng cũng dừng chân thưởng thức cái đẹp giữa cái cũ – mới của Sài Gòn. Bức hình thứ ba được anh tình cờ chụp lại ngay gần dự án cầu Thủ Thiêm ở Quận 2, Sài Gòn.
Quận 2 là minh chứng điển hình cho sự giao thoa giữa xưa cũ và hiện đại của Sài Gòn. Đâu đó vẫn còn những quán nước vỉa hè, là những điểm tụ tập ưa thích của giới trẻ địa phương, song song với những toà nhà cao tầng khẳng định sự phồn thịnh phía trung tâm thành phố – những toà nhà biểu tượng của Sài Gòn như Bitexco, Landmark 81, Vietcombank,…

“Mình bắt gặp khoảnh khắc một cặp đôi vẫn nán lại trò chuyện, nhâm nhi ly cà phê ở quán nước ven đường, xung quanh mọi người hầu như đã về hết sau khi hoàng hôn buông xuống. Mình chờ đợi thêm một cử chỉ nào đó đặc biệt, và may mắn thay, người con trai chỉ tay lên trời có thể là chỉ cho người con gái thấy một ngôi sao nào đó chăng? Hình dáng cánh tay đó lại giống với hình ảnh của toà nhà phía xa…”
“Tương phản giữa đô thị và vùng ven, giữa màu xanh và màu đỏ của những chiếc ghế. Đặc biệt hơn là phần bãi cỏ phía trước cặp đôi lại được che lại bởi tấm bạt trắng, trông giống như được phủ tuyết, làm cho khung cảnh có phần kì lạ và gợi tò mò hơn.”
Photos by Khooa Nguyen